KÖPEĞİN ZAMAN TÜNELİNDEKİ YOLCULUĞU

Bugün baktığımızda, yüzlerce köpek türü görmemiz mümkün. Peki, onların nasıl olup da bu kadar farklı şekillere geldiğini, eskiden nasıl göründüklerini ve zaman tünelinde yolculuk ederken, evrenin onları nasıl maceraların başrol oyuncusu yaptığını merak ettiniz mi?

“Nereden geldik?” Bu soru çok ama çok uzun zamandır insanlığın kafasını kurcalamakta. Nereden geldiğimizi, kim olduğumuzu, vücudumuzun bu son halini nasıl aldığını ve daha değişip değişmeyeceği gibi soruları sorar dururuz. Biz bu soruları kendi ırkımız için sorarken, yanı başımızda çok büyük değişimler göstererek oturan dostlarımız, yani köpeklerimiz “evrim” teorisine daha yakın durmaktadır. Tarihin başlangıcı ile kıyaslandığında, çok daha yakın zamanda ortaya çıkan dostlarımız için “şu ırk ile bu ırkın” çiftleşmesinden doğdu diyebiliyoruz. Peki, ilk köpek nasıl ortaya çıktı? Dünya üzerinde henüz hiç evcil köpek yokken neler oldu da bir evcil dost daha kazandık?

Kurttan da Önce…

Uzmanlar, “carfnivore”lara ait en eski fosilleri incelediklerinde 55 milyon yıl önce yaşamış “Eocene miacid” ailesinden geldiklerini düşünmeye başlamıştır. Eocene miacidfamilyası, zamanla evrim geçirerek küçük kedi (Feloidea) ve küçük köpeklere (Canoidea) benzeyen etobur memelilere dönüşmüştür. Köpeğe uzanan en uzak bağlantı, çakal boyutlarındaki bir etobur olan Mesocyon (38 milyon yıl önce yaşamıştır) ile başlar. Tilkiye benzeyen Leptocyon ve 10 milyon yıl önce Kuzey Amerika’da yaşamış, kurda benzeyen Tomarctus’a kadar uzanır. Tomarctus’tan sonra, köpek benzeri etobur memeliler dünyada yaygınlaşmıştır.

Bugünkü köpeklerimiz ile bağlantıları DNA araştırmaları ile de kanıtlanmış olan kurt, yani Carnivora sırasının Canis lupus isimli üyesinin ortaya çıkıp yaygınlaşması da bu şekilde olmuştur. Zaten köpeklerin Latince adı da Cabis lupus Familiaris’dir.

Ve İlişki Başlar!

Vahşi kurtların ilkel insanlarla ilişkisinin nasıl başladığını araştıran uzmanlar, bunun için doğal yaşama bağlı olan birkaç teori geliştirmiştir. Fakat teorilerin tümünde, bu iki canlının iletişime geçmemesinin imkansız olduğu, çünkü aynı habitat ve avı paylaştıkları vurgulanmaktadır.

Teorilerden biri, anne ve babasını kaybetmiş kurt yavrularının küçük yaşta insanlar tarafından evlat edinildiği, insanlarla büyüdüğü ve onlarla sosyalleştiği yönündedir. Oldukça tehlikeli ilkçağ doğasında sıkça yalnız kalan yavrular, insanlar tarafından evlat edinilen diğer evcil kurtlarla çiftleşmiş ve ortaya kurda benzeyen evcil hayvanlar çıkmış, bu hayvanlar zamanla bugünkü köpeğe benzemiştir.

Diğer bir teori, leş de yiyen hayvanlar olarak, kurtların insanların yaşam alanlarının yakınlarındaki atıklarla beslendiği ve bu şekilde insanlara yaklaştığını savunur. Sürü hayvanı olan kurtlar, insanlar “bizden birileri” olarak kabullenmiş, onları ve bölgelerini diğer yırtıcılardan korumuştur. Kurtların kendilerine olan yararlarını fark eden insanlar, onların yavrularını büyüterek evcilleşmelerini sağlamıştır. Bugün, insanlarla aynen bu şekilde bir ilişki içinde bulunan Yeni Gine vahşi köpekleri gibi canlılar vardır. Konu hakkındaki teorilerden biri de kurtların iş görmeleri için insanlar için özellikle yakalanarak evcilleştirildiklerini savunur. Buna göre kurtlar, insanların yüklerini taşımaları için yakalanmış, evcil bir hayvan olarak değil, yararlı bir vahşi hayvan olarak muamele görmüş ve zamanla bu duruma ayak uydurmuştur.

Son olarak, insanların kurtları bir et ve kürk kaynağı olarak gördüğü de ortaya atılan teoriler arasındadır ancak bu teori, iki canlının nasıl yakınlaştığını açıklayamadığı gibi, özellikle batıdaki halkın kökeninde köpek ya da kurt eti yemek gibi bir eğilim yoktur. Fakat kürk, halen değerli bir eşya olarak görülmektedir ki, bu da uzmanların bu teoriyi ciddiye almasını sağlar.

Türlerin Doğumu

Arkeolojik çalışmalar, kurtların evcilleşmesinin MÖ 12,000 ve MÖ 7,000 li yıllar arasında olduğunu ortaya çıkarmıştır. Kurdun evcilleşmesi, onda birçok fiziksel değişikliklere de yol açmıştır. Boyutları küçülmüş, renkleri ve tüyleri değişmiş, çenesi kısalmış, dişleri ufalmış, beyin boyutu küçülmüş, beyindeki vahşi yaşama ait bazı tavırları tetikleyen bölgelerde küçülme yaşanmıştır… Fakat bu özellikler, tüm evcil kurtlarda eşit oranda olmamış, bu da görüntülerinin sadece kurtlardan değil, birbirlerinden de farklılaşmaya başlamasına sebep olmuştur.

Görünüşleri değişen evcil kurtlar ya da ilk evcil köpekler, insanlık dünya üzerinde göç ederken onlarla gitmiş, tarım ve yerleşik hayat gibi devrimler popülasyonlarının artmasına yol açmıştır. Bu artan popülasyon da çeşitliliğe sebep olmuştur. İnsanların aynı yaşam alanında, aynı koşullarda yaşamaya başlamaları, seçilmiş türlerin oluşumu için de bir fırsat yaratmıştır. Fakat uzmanlar, insanların köpekleri çiftleştirirken öncelikler gruplarına, yani yük, av, spor ve bekçi ırkları gibi iş kollarına göre hareket ettiklerini, bunların hayvanların ebatlarının ve diğer fiziksel özelliklerinin netleşmesine yol açtığına inanmaktadır. Bu netleşmede değişmeyen yaşam koşullarının, iklim ve beslenme alışkanlıklarının da büyük etkisi vardır.